Na stronie internetowej pałacu wilanowskiego w Pasażu Wiedzy Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, gdzie publikowane są artykuły na temat historii i kultury staropolskiej, przygotowane przez specjalistów z różnych dziedzin wiedzy jest „Dokument dotyczący dzieł sztuki znajdujących się w kościele wilanowskim w 2. poł. XIX w.”, który za zgodą władz Muzeum udostępniamy.
Dokument dotyczący dzieł sztuki znajdujących się w kościele wilanowskim w 2. poł. XIX w.
Pierwszy drewniany kościół pw. św. Leonarda powstał w Wilanowie w XIV w. W XVI w. pobudowano na jego miejscu kościół drewniany, późnogotycki, z wolnostojącą dzwonnicą. W końcu w 1772 r. drewniany kościół zastąpiła murowana świątynia pw. św. Anny. Kościół ufundował książę August Adam Czartoryski ówczesny właściciel Wilanowa. Projekt budowli wykonał architekt Jan Kotelnicki.
W latach 1857–1870 kościół został przebudowany i powiększony przez hrabiostwo Aleksandrę i Augusta Potockich. Prace budowlane nadzorował autor projektu architekt Henryk Marconi, który nadał kościołowi formę neorenesansową. Do nawy głównej dobudowano wówczas prezbiterium oraz dwie kaplice: Najświętszej Maryi Panny i Świętej Anny. W przebudowie kościoła brało udział wielu znanych wówczas artystów (malarzy, rzeźbiarzy, architektów). W Archiwum Głównym Akt Dawnych w Warszawie zachował się dokument inwentaryzujący najcenniejsze dzieła sztuki, jakie znalazły się w kościele wilanowskim po wspomnianej przebudowie.
Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, Archiwum Gospodarcze Wilanowskie (w skrócie: AGWil), dział XIII: „Biuro Centralne Augustowej Potockiej”, sygn. 47, s. 134–137(dokument niedatowany, najprawdopodobniej z początku lat 70. XIX w.):
Wiadomości o dziełach sztuki w kościele Willanowskim
Ołtarz wielki, wykonany przez A[lexandra] Sikorskiego i Leonarda Marconiego, zdobi obraz stary z XVIwieku, szkoły włoskiej, który był niegdyś w kaplicy zamkowej X[siąż]ąt Lubomirskich na Wiśniczu restaurowany przez P[ana] Jacentego Sachowicza;
drzwiczki do tabernakulum są wyrobem Rzymskim;
antependium ołtarza mozaika Rzymska;
lichtarze podług wzoru z kościoła P[anny] Marii w Krakowie;
krzyż starożytny z Florencji;
lampa i łańcuch starożytne Weneskie;
ballustrada z marmuru Bardilio i czerwonego węgierskiego, drzwiczki w niej bronzowe, wyrób Rotha w Warszawie.
Pod kopułą posadzka z okrągłych tafli granitu Egipskiego rżniętych z pozostałych kolumn ze świątyni pokoju cesarza Adriana w Rzymie.
W kaplicy N[ajświętszej] P[anny] Marii:
ołtarz drewniany stary z kaplicy zamkowej[s. 135] X[siąż]ąt Lubomirskich z Wiśnicza, odnowiony przez Wal[demara] Jodłowskiego w Warszawie;
obraz w nim pomysłu Ojca Ś[więteg]o Grzegorza XVI, opisany w bulli nadania Arcybractwa nawrócenia grzeszników, penzla sławnego malarza religijnego Kupelwiesera;
pomniki marmurowe, z dwoma portretami Leona Biedrońskiego, wykonane przez Leonarda Marconiego;
w pomniku ś[więtej] p[amięci] Amelii Potockiej starożytna terra cotta Lucca de la Robbia.
W kaplicy S[wię]tej Anny:
ołtarz alabastru naddniestrzańskiego, antepedium stare z kaplicy Wiśnickiej;
obraz ś[wię]tej Anny malowany przez Nowotnego podług freska Pinturichckiego w San Pietro in montorio w Rzymie, z kompozycji niegdyś egzystującej Leonarda da Vinci
obrazek Serca Pana Jezusa przez Postępskiego, kopia z oryginału Pompea Baltoni w Rzymie, w kościele al. Jesu;
freski komponowane i malowane[s. 136] przez Antoniego Kolberga Warszawianina.
Ambona z alabastru Naddniestrzańskiego wykonana przez Leonarda Marconiego w Warszawie.
Pozostałe dzieła:
Ołtarz w nawie bocznej na prawo: stuk L[onarda] Marconiego, marmur A[lexandra] Sikorskiego antepedium z marmurów Palermitańskich.
Chrystus marmurowy, aniołki i płaskorzeźba dłuta Henryka Statlera.
Ołtarz w nawie lewej: stuk również L[eonarda] Marconego, marmur A[lexandra] Sikorskiego, antependium z marmurów Palermitańskich, obraz ś[wię]tej Barbary i obraz ś[więteg]o Józefa, patronów dobrej śmierci, kompozycji i penzla Fr[anciszka] Drewczyńskiego Warszawianina, dziś fra Angelies, braciszka zakonu o[jców] Dominikanów ś[wię]tej Sabiny w Rzymie.
Konfesjonały zmniejszone podług wzoru z kościoła ś[więteg]o w Rzymie.
Chrzcielnica z dawnego kościoła z Willanowa.
Drzwi kratowane wewnątrz i zewnątrz kościoła ze ślusarni Willanowskiej, roboty Jana Trojanowskiego.
W zakrystyi popiersie Ojca Ś[więteg]o Piusa IX [s. 137] wykonane przez Leonarda Marconiego;
szafy i roboty z drzewa ze stolarni Willanowskiej, wykonane pod nadzorem Raczyńskiego.
Malowanie kościoła przez Edwarda Gąseckiego.
Organy zaczęte przez ś[więtej] p[amięci] Mielczarskiego, dokonane przez Józefa Szymańskiego.
Kościół ten podług planów ś[więtej] p[amięci] Henryka Marconiego, po śmierci jedgo wykończył Leonardo Marconi.
Tomasz Żuchowski
Źródło: